Financiële verantwoording

In deze paragraaf wordt in hoofdlijnen ingegaan op de financiële ontwikkelingen over 2022. Hierbij wordt het resultaat gepresenteerd ten opzichte van de "bijgestelde begroting". Dat is de begroting inclusief de door de gemeenteraad geaccordeerde begrotingswijzigingen. Daarna wordt ingegaan op de ontwikkelingen in de algemene reserve en de belangrijkste oorzaken daarvan. Tot slot gaan we kort in op het verloop van de investeringen in 2022.

Ontwikkeling resultaat

De jaarrekening 2022 sluit met een positief resultaat na bestemming van € 3,5 mln. Voorgesteld wordt om dit resultaat toe te voegen aan de algemene reserve. In de tussentijdse rapportage 2022 hebben wij de verwachting uitgesproken dat het jaarrekeningresultaat 2022 € 1,3 mln. positief uit zou komen. Het definitieve resultaat 2022 na bestemming is dus € 2,2 mln. hoger uitgevallen. Voor een belangrijk deel komt dit omdat in de tweede helft van het jaar de vraag naar vergunningen onverminderd hoog is gebleven (€ 1,0 mln.). In de tussentijdse rapportage was ook geen rekening gehouden met een meevaller op de voorziening pensioenverplichtingen bestuurders (€ 0,8 mln. ). Verder zijn in de tweede helft van 2022 een aantal gemeentelijke objecten verkocht (€ 1,4 mln.). Voor een nadere toelichting op de verschillen verwijzen we naar de toelichting in de verschillende programma’s.

Het resultaat voor bestemming komt uit op € 11,5 mln. positief. Dit positieve resultaat wordt onder andere veroorzaakt door het positieve saldo van € 2,8 mln. op de budgetten voor de uitvoering van het Integraal Sociaal Beleid (ISB). Dit wordt o.a. veroorzaakt doordat diverse initiatieven en projecten, vanwege de corona-situatie, geen doorgang konden vinden, maar ook doordat het Rijk de gemeenten extra gecompenseerd heeft voor de kosten van de Jeugdzorg. Voor een deel worden deze middelen in latere jaren besteed. Voor een uitgebreide toelichting op de budgetten van het Sociaal Domein verwijzen we naar de toelichting op het programma. Conform het bestaande beleid stellen wij voor om het positieve saldo toe te voegen aan de reserve Sociaal domein.

Daarnaast hebben wij van het Rijk in december € 1,7 mln. ontvangen waaronder € 1,1 mln. voor de uitkering van energietoeslag aan mensen die leven van 120% van het sociaal minimum of minder.

Verder is er vooral sprake van eenmalige onderbesteding op diverse incidentele budgetten met een specifiek bestedingsdoel. Hiervoor stellen we – in overeenstemming met de financiële verordening - voor om de restanten beschikbaar te houden voor 2023, zodat de beoogde werkzaamheden kunnen worden afgerond. Een nadere uitsplitsing van het resultaat voor bestemming en de voorstellen tot resultaatbestemming is opgenomen in onderstaande tabellen.

Voor een uitgebreidere toelichting op de oorzaken van de verschillen verwijzen we naar de programmaverantwoording van het jaarverslag, in de paragrafen "wat heeft het gekost".

Voorstellen tot resultaatbestemming

Zoals hiervoor aangegeven geldt voor diverse begrotingsonderdelen dat er specifieke (incidentele) middelen beschikbaar zijn gesteld voor de uitvoering van een project of het realiseren van een bepaald doel. Indien die middelen ultimo 2022 nog niet besteed zijn, er nog wel kosten worden gemaakt in 2023 en er geen mogelijkheid is om die kosten op te vangen binnen de reguliere begrotingsbudgetten van 2023, dan stellen we voor om het restantbudget te bestemmen voor 2023. Voor de volgende onderdelen wordt een voorstel tot resultaatbestemming gedaan:

1. Corona gerelateerde resultaatbestemmingen

1.1 "Klaar voor de start na Corona" (prog. 4)
Het budget "Klaar voor de start na corona" is in 2022 niet benut (€ 50.000). De raad wordt voorgesteld om € 50.000 via de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023 voor het uitvoeren van gemaakte plannen.

1.2 Steunmaatregelen cultuur (prog. 6)
Van de beschikbaar gestelde middelen voor de borging van de lokale culturele infrastructuur (coronasteunpakketten van het Rijk en onderuitputting cultuurbudgetten door corona in 2021) ad € 370.000, resteert in 2022 een bedrag van € 302.000. Wij stellen u voor om deze cultuurmiddelen via de bestemming van het rekeningresultaat 2022 beschikbaar te houden voor de lokale culturele infrastructuur in 2023.

1.3 Herinrichting historische collectie (prog. 6)
Na de coronabeperkingen, waaronder de sluiting van het Museum, hebben wij ons in 2022 vooral gericht op het weer opstarten van het museum en het organiseren van tentoonstellingen. Nadat de herinrichting van de historische collectie van het museum hierdoor even on hold heeft gestaan, hebben wij deze eind 2022 weer ter hand genomen. De herinrichting vormt een belangrijk element in het concept ‘Mooiste vestingstad’ en de toeristische aantrekkelijkheid van de binnenstad. Wij stellen u daarom voor het budget van € 60.000 wat hiervoor in 2022 beschikbaar was, via bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen voor 2023.

2. Resultaatbestemmingen ter uitvoering van vastgesteld beleid

2.1 Aanpak ondermijning (prog. 2)
Voor de aanpak van ondermijning is in de tweede helft van 2022 van het Regionale Informatie-en Expertise Centra (RIEC) Rotterdam een incidenteel budget van € 51.000 ontvangen. Met het vaststellen van een nieuw IVP begin 2023, zijn de ambities op de aanpak van ondermijning concreet geworden. Voor het laten slagen van de lokale aanpak van ondermijning is het belangrijk om in te zetten op (strategische) communicatie over het onderwerp en het hebben van een communicatieplan. Deze middelen worden in lijn met de ambities van het IVP ingezet om de bewustwording over ondermijning bij inwoners en ondernemers een extra impuls te geven. De raad wordt voorgesteld om € 51.000 via bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023.

2.2 Ontmanteling CUR (prog. 2)
Bij de vaststelling van de jaarstukken 2021 is een bedrag beschikbaar gesteld van € 102.000. Eind 2022 is gestart met de ontmanteling van de CUR. De ontmanteling zal volledig worden afgerond in 2023. De raad wordt daarom voorgesteld om het restantsaldo van het in 2022 beschikbaar gesteld budget voor een bedrag van € 89.000 via bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023.

2.3 Herinrichting Vissersdijk (prog. 3)
Vooral door inzet op andere projecten openbare verharding zijn de herinrichting Vissersdijk (€ 275.000) en diverse deelprojecten op het gebied van noodzakelijk achterstallig asfaltonderhoud (€200.000) niet conform planning in 2022 uitgevoerd. De herinrichting van de Vissersdijk is een reconstructieproject dat in 2022 is gestart en in 2023 zal worden afgerond. Het achterstallig asfaltonderhoud willen wij toevoegen aan het asfaltonderhoudsbestek 2023 om hier in 2023 een forse slag in te kunnen maken. Wij stellen de raad voor om de budgetten voor de herinrichting Visserdijk en asfaltonderhoud van respectievelijk € 275.000 en € 200.000 via de bestemming van het rekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023.

2.4 Asfaltonderhoud (prog. 3)
Voor een toelichting verwijzen wij naar punt 2.3.

2.5 Platform ondernemerschap & Innovatie (prog. 4)
Het budget voor het platform ondernemerschap en innovatie is nog niet volledig benut (€ 124.000). De raad wordt voorgesteld om € 124.000 via de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023 voor het uitvoeren van de reeds gemaakte plannen.

2.6 Tijdelijke huisvesting internationale schakelklas (prog. 5)
Eind 2022 is de vaststelling van de vergoeding over 2022 ontvangen van het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) ten behoeve van huisvestingsvoorzieningen voor basisonderwijs aan asielzoekers die in Gorinchem in het opvangcentrum verblijven. Dit betrof een bedrag van € 268.000. Omdat de gemeenteraad in zijn vergadering van 23 februari 2023 heeft besloten om deze middelen na ontvangst toe te voegen aan het budget voor de tijdelijke onderwijshuisvesting voor de Internationale Schakelklas, stellen wij de raad voor om deze middelen via een bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 hiervoor in 2023 beschikbaar te stellen.

2.7 Dichterbij dan je denkt/arbeidsmarktregio (prog. 5)
Van het Rijk hebben wij, als centrumgemeente van de arbeidsmarktregio, € 478.000 ontvangen voor "Dichterbij dan je Denkt". Dit zijn aanvullende middelen om werkloosheid te bestrijden. Omdat het programmamanagement van de arbeidsmarktregio belegd is bij de gemeente Vijfheerenlanden, wordt dit bedrag in 2023 aan Vijfheerenlanden overgemaakt. De raad wordt voorgesteld om hiervoor via een bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 € 478.000 beschikbaar te stellen in 2023.

2.8 Versneld uitvoeringsprogramma IHP (nieuwbouw Beatrix/De Burcht en Regenboogschool locatie Retranchement (prog. 5)
Voor onder andere het onderzoek naar de haalbaarheid en het opstellen van een uitvoeringsprogramma voor een unilocatie voor de Regenboog en de school voor speciaal basisonderwijs (sbo) Beatrix de Burcht op de locatie Retranchement, heeft de raad voor 2022 een incidenteel bedrag van € 200.000 beschikbaar gesteld. Deze ontwikkeling is gekoppeld aan de renovatie van de Hoefslag voor het i_lab en de renovatie van de locatie Hiemstralaan 24/24a. Omdat deze renovaties pas in 2023 worden uitgewerkt en uitgevoerd, is het project Retranchement ook vertraagd. Daarom stellen wij voor om de genoemde € 200.000 via een bestemming van het rekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023.

2.9 Educatie (prog. 5)
Wij hebben extra middelen ontvangen voor de aanpak van laaggeletterdheid (onderdeel Wet educatie en beroepsonderwijs, WEB). Het budget is specifiek bedoeld ter ondersteuning van de regierol van gemeenten en voor het bereiken van laaggeletterden door deze van een passend aanbod te voorzien. Mede door de coronacrisis kon de uitkering niet volledig worden besteed. Daarnaast zijn in de 2^e helft van 2022 middelen ontvangen ter compensatie van prijsstijgingen en extra aandacht voor laaggeletterdheid. Sommige activiteiten konden niet opgestart worden, waardoor het budget voor € 102.000 niet benut is. Omdat de aanpak laaggeletterheid een meerjarig regionaal project is met de gemeenten Vijfheerenlanden en Molenlanden, stellen wij de raad voor om € 102.000 via een bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023.

2.10 Projectleiding De Nieuwe Doelen (prog. 6)
Voor de projectleiding voor de renovatie en ontwikkeling van De Nieuwe Doelen heeft de raad in 2020 € 160.000 beschikbaar gesteld. Door het aanbestedingstraject zijn in 2022 nauwelijks concrete acties op het gebied van projectleiding verricht, waardoor er een bedrag van € 108.000 resteert. We stellen voor om het restant van € 108.000 via de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen voor 2023 voor de continuering van het project.

12.11 Erfgoedcommissie (prog. 6)
Omdat het aanwijzingstraject met betrekking tot de gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden in 2022 nog niet helemaal is afgerond, is ook het structurele budget voor de erfgoedcommissie in 2022 niet volledig uitgegeven. Afronding van de nog lopende trajecten staat gepland voor 2023. Wij verwachten dat we hier incidenteel extra budget voor nodig hebben en daarom stellen we de raad voor om hiervoor € 30.000 via de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen voor 2023.

2.12 Meekoppelkansen (prog. 6) 
In de raadsvergadering van 29 september 2022 heeft de raad besloten om de ontvangen Rijkssubsidie Erfgoed Deal van € 103.000 in te zetten voor het project Linielandschap in de dijkversterking Gorinchem-Waardenburg. Dit project wordt in 2023 uitgevoerd, waardoor deze specifieke middelen voor de financiering van de (extra) meekoppelkansen bij het dijkversterkingsproject in 2022 nog niet zijn uitgegeven. De uitvoering door de GraafReinaldAlliantie loopt mee met de dijkverzwaring. Wij stellen de raad voor om het budget van € 103.000 hiervoor via de bestemming van het rekeningresultaat 2022 in 2023 beschikbaar te stellen.

2.13 Klimaatakkoord (prog. 8) Voor het klimaatakkoord zijn middelen ontvangen waarvan nog € 260.000 resteert. De raad wordt voorgesteld om € 260.000 via de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023 om de doelstellingen van het klimaatakkoord en de RES te realiseren.

2.14 Decembercirculaire 2022 gemeentefonds (AD)
Van het Rijk hebben wij, ter compensatie van meerkosten die zijn gemaakt voor jeugd en Wmo als gevolg van de coronapandemie, extra middelen ontvangen. Ook heeft het Rijk extra geld beschikbaar gesteld om uitvoering te kunnen geven aan het landelijk actieplan 'Dichterbij dan je denkt' om mensen die nu langs de kant staan naar werk te begeleiden. In totaal gaat het om een extra bijdrage van €. 586.000. Omdat deze middelen pas laat beschikbaar zijn gesteld stellen wij voor om deze extra middelen conform de oormerking mee te nemen naar 2023.

2.15 WOO (OVO) 
Begin 2021 heeft de Tweede Kamer een initiatiefwet aangenomen om de gehele overheid transparanter en toegankelijker te maken. Hiervoor heeft het Rijk geld beschikbaar gesteld. Van het door het Rijk beschikbare budget resteert € 115.000. De raad wordt voorgesteld om € 115.000 via de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023 om dit plan te realiseren.

2.16 Rechtsbeschermingssysteem (OVO)
Voor het versterken van de dienstverlening bij gemeenten en het extra ondersteunen van mensen in kwetsbare posities hebben wij € 106.000 ontvangen. In 2023 gaan wij hiermee aan de slag. De raad wordt voorgesteld om € 106.000 via de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 beschikbaar te stellen in 2023.

3. Toevoeging exploitatieresultaten aan reserves en voorzieningen

3.1 Toevoeging resultaat Sociaal Domein aan de reserve Sociaal Domein
In 2022 hebben we een overschot van € 2,8 mln. op de uitvoering van het Sociaal Domein. Daarnaast hebben wij van het Rijk in december € 1,1 mln. ontvangen voor de uitkering van energietoeslag aan mensen die leven van 120% van het sociaal minimum of minder. De uitbetaling van de energietoeslagen is verantwoord op programma 7. De rijksbijdrage is via de algemene uitkering uit het gemeentefonds ontvangen en verantwoord op Algemene Dekkingsmiddelen. In lijn met de afspraken die zijn gemaakt met betrekking tot tekorten en overschotten binnen het Sociaal Domein stellen wij u voor om € 3,9 mln. via de bestemming van het rekeningresultaat 2022 toe te voegen aan de reserve Sociaal Domein.

3.2 Toevoeging resultaten aan de bestemmingsreserve Riolering
Het bedrag van per saldo € 37.000 aan extra baten uit opbrengsten huishoudens en bedrijven, willen wij na besluitvorming van de raad over een nog te vormen bestemmingsreserve Riolering toevoegen aan deze reserve. Ook stellen wij voor om het voordeel van € 30.000 als gevolg van lagere uitgaven voor klein onderhoud toe te voegen aan deze reserve. Met de invoering van deze reserve beogen we de tarieven of baten en lasten over de jaren heen gelijkmatig te verdelen. Pieken en dalen in de exploitatie kunnen zodoende worden vermeden. Ongewenste schommelingen in tarieven worden door middel van deze reserve opgevangen.

3.3 Toevoeging degeneratiemiddelen aan voorziening Degeneratiekosten
Als de openbare verharding door NUTSbedrijven e.a. is opengelegd voor werkzaamheden en het leggen van kabels en leidingen, ontvangen wij een zogenaamde degeneratievergoeding voor de kosten van het herstel hiervan. Deze vergoeding werd voorheen rechtstreeks op de balans geboekt. Het moment van het herstel en de hoogte van de degeneratiekosten zijn echter niet altijd vooraf te voorspellen, omdat deze werkzaamheden zoveel mogelijk worden geïntegreerd in gemeentelijke projecten als vervanging van riolering of het reguliere wegenonderhoud. Om die reden hebben wij de al ontvangen degeneratiemiddelen ad. € 527.000 van de balans vrij te laten vallen en stelen voor via de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2022 deze middelen toe te voegen aan een nog te vormen voorziening Degeneratiekosten.

Voorgesteld wordt om het jaarrekeningresultaat na bestemming toe te voegen aan de algemene reserve.

Ontwikkeling algemene reserve

Het verloop van de algemene reserve in 2022 ziet er als volgt uit:

De verschillende mutaties zijn het gevolg van eerdere besluitvorming. Het (onbestemde) begrotingssaldo 2022 is op basis van het raadsbesluit in december toegevoegd aan de algemene reserve.

Het saldo van de algemene reserve bedraagt ultimo 2022 € 31,5 mln. Hierin is het resultaat over 2022 nog niet meegenomen. De algemene reserve vormt een belangrijk deel van het weerstandsvermogen. De weerstandsratio in de jaarstukken komt uit op 2,19 hetgeen boven de door de raad vastgestelde bandbreedte valt. Bij de perspectiefnota zal een voorstel worden opgenomen over de ruimte die dit biedt. Wanneer deze begrotingssaldi volledig worden gebruikt komt het weerstandsvermogen overigens uit op 1,52.

Ontwikkelingen investeringen
In 2022 bedroeg het totaal aan geautoriseerde (zowel lopende als nieuwe) investeringen € 85,9 mln. Hiertegenover staat € 20,6 mln. aan baten die direct aan de investeringen kunnen worden toegeschreven. Het saldo komt via afschrijving de komende jaren in de begrotingen en jaarrekeningen terecht. Van de € 85,9 mln. beschikbaar gestelde budgetten was tot en met 2022 € 26,2 mln. besteed. Er is tot en met 2022 € 4,1 mln. aan baten gerealiseerd.

Het grootste deel van de onderbesteding komt doordat de planning van de investeringen is bijgesteld. Het gaat hierbij voornamelijk om de investeringen voor de aanschaf van elektrische veerboten (€ 3,2 mln.), het station Gorinchem Noord (€ 6,8 mln.), vervangende nieuwbouw Gilde CVO-AV (€ 15,8 mln.), De Nieuwe Doelen (€ 7 mln.). Voor de bedragen die genoemd zijn geldt dat dit de nog beschikbare budgetten zijn op 31 december 2022.

Enkele investeringen die in 2022 afgerond zijn:

Fietsroutes Gorinchem-Oost
Het veiliger maken van fietsroute en oversteek bij de Componistenstraat is gerealiseerd.

Openbare verlichting 2020 - 2021
De voorziene vervanging van de openbare verlichting in de jaren 2020 en 2021 is in 2022 volledig gerealiseerd.

Vervanging straatmeubilair 2021 en 2022
De voorgenomen vervanging van het straatmeubilair is in 2022 volledig gerealiseerd.

Werkzaamheden infrastructuur Bastion II
Het project Bastion II, waaronder de aanleg van riolering en de herinrichting van de openbare verharding, is afgerond en het investeringsbudget kan worden afgesloten.

Brede school Hoog Dalem
De brede school Dalemplein is opgeleverd en in januari 2022 in gebruik genomen door de scholen, de kinderopvang en overige gebruikers. De laatste afrondende werkzaamheden aan de school, de gymzaal (waaronder de inrichting), het wijkcentrum en het buitensportveld zijn verricht en het project is binnen de beschikbaar gestelde middelen van ruim € 10 mln. uitgevoerd. Bij de jaarrekening 2022 sluiten wij het (samengestelde) investeringsbudget af. De terug ontvangen btw in het kader van de Regeling specifieke uitkering Sport ad. € 383.000 en de bijdragen van de schoolbesturen van per saldo € 566.000 waren niet geraamd en leiden tot een voordeel op het investeringsbudget.

Uitbreiding Fortis lyceum en sporthal OKK incl. Technasium
De uitbreiding van het Fortes lyceum met het Technasium (aanpassing van de inpandige gymzaal tot Technasium) is gerealiseerd. De sporthal voor het Fortes lyceum en OKK is inmiddels opgeleverd en in gebruik genomen. Het investeringsbudget kan worden afgesloten.

Herinrichting park Tiende Penninglaan
De aanleg van een speelpark, groenvoorzieningen en extra waterbergingscapaciteit hebben wij afgerond en het investeringsbudget kan worden afgesloten.

Vestingplan, vervangen meubilair
Om de stadswallen weer een authentieke uitstraling te geven, hebben wij - naast het terugplaatsen van de historische meidoornhagen - ook het meubilair op de stadswallen zoveel mogelijk vervangen. Het investeringsbudget hebben we afgesloten.

Voorbereiding kades Stationsweg
Wij hebben de noodzakelijke werkzaamheden aan de kademuur van de Stationsweg uitgevoerd en de verzakking nabij de Stationsweg aangepakt. Het investeringsbudget kan worden afgesloten.

Voorgesteld wordt om de nog beschikbare investeringsruimte voor die investeringen die nog niet gereed zijn (€ 59,7 mln.), beschikbaar te houden voor de verdere afronding in de komende jaren. In de Perspectiefnota 2024 zal de planning van de investeringen worden geactualiseerd en worden de financiële consequenties daarvan inzichtelijk gemaakt. Een nadere toelichting op de investeringen staat in de toelichting bij de diverse programma’s.